Fraudejagers ministerie neuzen honderden keren in ov-chipkaarten studenten

De reisgegevens van honderden studenten zijn de afgelopen jaren door Translink, het bedrijf achter de ov-chipkaart, aan het ministerie van Onderwijs doorgespeeld. Dat gebeurde op verzoek van de Dienst Uitvoering Onderwijs (Duo), die onderzoekt of studenten frauderen met de basisbeurs door foute informatie op te geven over hun woonadres.

 

Translink, het bedrijf waar alle reisgegevens van ov-gebruikers zijn opgeslagen, week daarbij af van het beleid dat alleen na tussenkomst van een officier van justitie reisinformatie van ov-chipkaarthouders aan derden wordt verstrekt. Reizigersorganisatie Maatschappij voor Beter OV vindt dat 'de privacy van ov-gebruikers nu op straat ligt' en vraagt vandaag bij de Autoriteit Persoonsgegevens om nader onderzoek. De privacy van de ov-chipkaart is altijd een gevoelig punt geweest. Na invoering van die kaart in 2006 beloofde Translink die privacy als een topprioriteit te beschouwen.

 

Duo wil nu bij de hoogste bestuursrechter, de Centrale Raad van Beroep, alsnog gedaan krijgen dat deze manier van het aanpakken van misbruik door studenten door de beugel kan. Precies datzelfde orgaan stelde eerder dit jaar vast dat een andere opsporingsmethode van Duo ontoelaatbaar is: het inzetten van zzp'ers en payrollers om zogeheten 'tandenborstelcontroles' uit te voeren.

 

Maatschappij voor Beter OV maakt zich over een ander punt zorgen. 'De privacy van de ov-gebruiker is bij Translink, en dus bij alle vervoersbedrijven in Nederland, niet in goede handen', constateert voorzitter Rikus Spithorst. Hij vraagt zich af of wellicht de reisgegevens van duizenden mensen met 'derden' zijn gedeeld, zonder tussenkomst van een officier van justitie.

 

In de eerste versie van dit artikel stonden geen exacte getallen over hoe vaak gegevens waren opgevraagd door Duo, omdat de organisatie deze getallen niet kon leveren. Na publicatie van het artikel kon Duo dat wel. Die getallen zijn in dit artikel verwerkt.

 

Translink erkent dat Duo sinds enige tijd 'vijf à tien verzoeken' per week heeft ingediend om reisgegevens van studenten op te vragen. Die verzoeken zijn gehonoreerd. Tot een op fraude betrapte student naar de rechter stapte. Die oordeelde in mei dat Duo privacyregels overtrad waardoor de student, die ten onrechte een hogere beurs kreeg omdat hij zogenaamd uitwonend zou zijn (terwijl hij nog bij zijn ouders woonde), geen geld hoefde terug te betalen en ook geen boete kreeg.

 

'RISICOPROFIEL'

Duo gaat tegen dat vonnis van de Haagse rechtbank in beroep bij de Centrale Raad van Beroep. Volgens die uitvoeringsdienst van het ministerie van Onderwijs is er voor het opvragen van reisgegevens wel een wettelijke basis: de Algemene Wet Bestuursrecht. Bovendien, zegt Duo, gaat de dienst niet willekeurig te werk: aan de stap om beschermde reisgegevens op te eisen ligt een zorgvuldig opgesteld 'risicoprofiel' van een student ten grondslag. Duo vindt opsporing van frauderende studenten van groot belang omdat er veel gemeenschapsgeld mee is gemoeid: al in 2013 bleek uit ruim 7.000 controles dat 3.300 studenten fraudeerden.

 

'Onze juristen hebben van Duo begrepen dat er een wettelijke grondslag is om bij ons gegevens op te vragen', zegt een woordvoerster van Translink. 'Sterker, Duo is een toezichthouder en daardoor zijn wij zelfs wettelijk verplicht die reisgegevens af te staan.'

 

 

Inchecken met mobiele chipkaart geen succes

Het leek zo'n ideale combinatie: je ov-chipkaart in je mobiel in plaats van een los pasje. Twee maanden geleden werd het experiment gestart. Androidgebruikers met KPN en Vodafone konden met hun telefoon inchecken voor een treinreis. Dat bleek niet bepaald een succes.

Het is zelfs 'een complete chaos', meldt het Algemeen Dagblad. De meeste geïnteresseerden lukt het niet om met de nieuwe betaalmethode in het openbaar vervoer te reizen. Uit nieuwe cijfers blijken slechts 4702 mensen een ritje te hebben gemaakt met hun telefoon.

 

DIK BALEN

Translink-directeur Arco Groothedde, van het bedrijf achter de chipkaart, noemt het mislukken van de nieuwe betaalmethode 'dik balen'. „De eerste dagen zijn gewoon waardeloos geweest, ik kan het niet anders zeggen.”

Vooral bij KPN-gebruikers was het nogal een chaos. Zo'n chaos dat Translink het systeem voor KPN-abonnee's na een paar dagen sloot. Inmiddels is men weer voorzichtig bezig om deze groep gebruikers aan te sluiten op het nieuwe systeem. Dat valt niet mee: zelfs medewerkers van KPN kunnen mensen niet via de telefoon helpen om de app in werking te stellen.

 

VEEL GEDOE

Het vergt ook best wat gedoe, met alleen de app downloaden ben je er nog niet. Ook moet er een wallet gedownload worden en moet er een cent overgemaakt worden naar Translink om het systeem te activeren. Volgens Translink zijn er negen verschillende ICT-systemen bij het project betrokken die allemaal naadloos samen moeten werken. Telefonie-expert Ben Woldring zegt dat het opstarten veel te ingewikkeld is. „Het proces moet handig en snel verlopen. Als dat te omslachtig is, dan is de kans groot dat mensen het opgeven.”

Bij Vodafone is het makkelijker. Toch slaagt 10 procent er nog steeds niet in om te reizen met een chipkaart op de telefoon.

 

Tegen het AD zegt hoogleraar transportbeleid Bert van Wee: „Als er op zo’n grote schaal nog zoveel fouten in zitten, dan komt het op mij over alsof dit niet professioneel is aangepakt. Er zijn forse tegenvallers bij dit experiment.”

 

Bron: Dagblad Metro, 21 juli 2017